Hydrangea‘s: een grote familie die overal vrienden maakt

Hydrangea’s hebben de jongste tien jaar een steile opmars gekend. Ze zijn vandaag beschikbaar in honderden varianten, met uiteenlopende kleuren en vormen, zowel qua blad als bloem, en in tal van maten, voor kleine en grote, moderne of traditionele tuinen.
Het succes van de hortensia hoeft niet te verwonderen, want hydrangea’s zijn echte blikvangers, met hun prachtige bladeren, spectaculaire bloemen en decoratieve groeiwijze. De kleurschakeringen zijn telkens weer verrassend en zeer gevarieerd, gaande van sneeuwwit tot ijsblauw, van oudroze tot donkerpaars, van citroengeel tot felrood… Bovendien zorgen zij voor kleur en volume op het einde van de zomer, wanneer de meeste bloemen over hun hoogtepunt heen zijn. Zelfs in de winter bekoren hun grillig takkenpatroon en de gedroogde bloem’bollen’ of schermen.
Hortensia’s zijn ook dankbare tuinplanten. Ze worden bij voorkeur op een licht beschaduwde standplaats en in een zure, niet te droge grond geplant. Maar tal van soorten doen het ook goed in de zon of in de volle schaduw.

Gezien de omvang van de hortensia-familie, deelt men ze gemakkelijkshalve in 3 grote groepen in: Hydrangea anomala ssp. petiolaris of de klimhortensia, Hydrangea macrophylla of de grootbloemige hortensia en Hydrangea paniculata of de pluimhortensia. Al zijn er ook nog andere soorten, met een heel eigen karakter.

Ideaal voor kale noordermuur

Hydrangea (anomala subsp.) petiolaris is het buitenbeentje van de familie. Deze klimhortensia is een dankbare plant die nog onvoldoende aangeplant wordt. Toch is dit de perfecte klimmer voor een schaduwplek, en ideaal om bvb. een hoge noordermuur te bedekken. Bovendien is het een gemakkelijke plant, die weinig eisen aan de grond stelt en nauwelijks onderhoud vergt.
Vanaf juni bloeit de klimhortensia met grote, crèmewitte, ijle bloemschermen, die licht geurend zijn. In de winter verliest hij wel zijn blad, maar de grillige tekening van de ruwe takken met daartussen de gedroogde bloemen heeft een heel eigen charme. In het begin groeit de klimhortensia nogal traag en het kan wel drie tot vier jaar duren vooraleer hij voor de eerste keer bloeit. Voldoende water en een goede bemesting kunnen de bloei versnellen. In het begin heeft de klimhortensia wat hulp nodig om zich vast te hechten aan de muur, maar daarna kan hij zonder steun tot twintig meter hoog gaan.
In grotere tuinen wordt Hydrangea petiolaris ook gebruikt als bodembedekker. Overigens doet de plant het ook goed in de zon.

Schizophragma hydrangeoides ‘Moonlight'

Een broertje van de klimhortensia is de vrij onbekende Schizophragma hydrangeoides. Deze plant wordt minder hoog, heeft een iets groter blad en bloeit vroeger en weelderiger dan de klassieke klimhortensia. De grote witte bloemschermen kunnen tot vijfentwintig centimeter diameter halen. 'Moonlight’ is een prachtige cultivar met roodachtige scheuten en grijze bladeren. Er bestaat ook een minder voorkomende variant, 'Roseum', met witte binnenbloemen en lichtroze randbloemen.

Hydrangea macrophylla 'Masja'

Bollen in alle kleuren

De Hydrangea macrophylla is de meest verspreide hortensia. Hij komt in twee vormen voor: de klassieke hortensia's met de typische bolvormige bloemen, en de zogenaamde kantkapjes met een afgeplatte, schermvormige bloeiwijze. De jongste jaren zijn daar de Teller-hybriden bijgekomen. ‘Teller’, het Duitse woord voor ‘bord’, verwijst naar de grote platte bloemvormen.
Gemiddeld wordt H. macrophylla zo’n één tot anderhalve meter hoog, wat hem makkelijk inpasbaar maakt in de tuin.

Er bestaan bijna honderd verschillende hortensia’s binnen de macrophylla groep. 'Ayesha' of seringhortensia bloeit als jasmijn, met roze tot blauwe geurende bloemen. 'Madame Emile Mouillère' bloeit wit en verkleurt naar roze. Het is een zeer sterke en rijkbloeiende plant. 'Soeur Thérèse' bloeit eveneens wit, verkleurend naar lichtgroen. Een ouderwetse, donkerroze hortensia is 'Bouquet Rose', die naar lila verkleurt. Het is een rijke bloeier, met lang houdbare bloemen die zeer geschikt zijn voor droogboeketten. Ook ‘Masja' produceert prachtige helderroze tot rode bollen.
In de Teller-soorten, met platte schermen, is 'Blue Wave' een aanrader. Een sterk groeiende struik met blauw-lila bloemschermen. Kleinere soorten zijn ‘Fasan’ (met rode schermen) en ‘Blaumeise’ (blauw).

Hydrangea macrophylla 'Blue Wave' (teller-hybride)

Het snoeien van de H. macrophylla gebeurt in de lente, bij voorkeur na de IJsheiligen, half mei. De soorten met de platte schermen hoeven niet of weinig gesnoeid te worden. Enkel de dode of zwakke takken worden weggehaald. De hortensia's met de bolvormige bloemen vragen meer aandacht, wil men elk jaar van nieuwe bloemen kunnen genieten. De eerste snoei dient zich aan wannneer de plant zo’n twee à drie jaar oud is. De uitgebloeide bloemen van het vorige jaar worden afgeknipt, tot net boven een dikke bloemknop. Daarna past men een vormsnoei toe, enkel op takken die drie jaar of ouder zijn. De nieuwe bloemen worden immers gevormd op twee- of meerjarig hout. Heeft de struik een te iele vorm, dan kan men een paar takken onderaan insnijden, boven twee ogen, zodat er nieuwe vertakkingen worden gevormd. Is de plant daarentegen een dicht kluwen van takken geworden, dan snoeit men best de zwakke stengels en hout van drie jaar of meer tot op de bodem in.
Enkel witte hortensia's zijn kleurvast. Afhankelijk van de grond waarin ze groeien kunnen de andere hortensia’s min of meer van kleur veranderen. Op een zure grond kan de kleur naar blauw of mauve gaan, op een neutrale of licht kalkrijke grond gaat de kleur naar roze en rood. Wenst u de kleur stabiel te houden, geef dan blauwbloeiende hortensia’s in september en mei kalium-aluin; roze-rode hortensia’s kalk.

Hydrangea paniculata 'Limelight'

Witte bloempluimen

De pluimhortensia of Hydrangea paniculata is één van de gemakkelijkste hortensia's. Ze is perfect winterhard en stoort zich veel minder aan droogte dan haar soortgenoten. Ook wat snoeien betreft stelt deze plant geen eisen: ze kan in de winter gesnoeid worden, tot zo’n twintig cm boven de grond. Typerend voor de plant zijn de peervormige bloemhoofden, soms ook 'schapenkoppen' genoemd.
Het bekendst is 'Grandiflora' , die twee tot drie meter hoog en breed wordt, maar ook elk jaar sterk kan worden ingesnoeid. De grote kegelvormige bloemtrossen zijn twintig tot dertig centimeter lang en zowat tien centimeter breed. De bloei begint eind juli en de groenwitte bloemen verkleuren mooi grijs-roze.
Andere interessante cultivars zijn o.a. 'Kyushu'  en 'Tardiva', die zeer laat bloeien (september/oktober), en 'Praecox', die reeds in juni begint te bloeien, maar dit slechts gedurende enkele weken. 'Unique' is een zeer interssante, Belgische cultivar met grote, zuiverwitte en zeer volle pluimen, die tot vijfentwintig centimeter breed en veertig centimeter lang kunnen uitgroeien. De plant zelf kan drie tot vier meter hoog en breed worden. Hiervan bestaat ook een kleinere vorm, 'White Moth', met licht krullende donkergroene bladeren, die van midden juli tot aan de eerste vorst ononderbroken nieuwe bloemen vormt.

Hydrangea paniculata 'Pinky Winky'

Nieuw op de markt en nu reeds veelgevraagde planten zijn ‘Limelight', die van juli tot oktober bloemen produceert in een zeer subtiele limoen- tot crèmewitte kleur en ‘Pinky Winky’, die al roze verkleurt in de loop van de bloeiperiode.
Met deze laatste won onze kwekerij tijdens de Tuindagen van Beervelde in oktober 2003, de prijs van de Botanische Jury!

Hydrangea arborescens 'Annabelle'

Blikvangers

De hydrangea-familie telt enkele minder bekende maar daarom niet minder opvallende soorten.
Hydrangea arborescens is perfect winterhard, en geschikt voor zowel zon als halfschaduw. De plant is bijna de hele zomer overdekt met enorme witte bloemschermen, die prachtig staan bij het lichtgroene blad. Bekendst is 'Annabelle', met haar bolvormige bloemschermen die bijna zo groot als een voetbal zijn. Zij bloeit van eind juni tot aan de eerste vorst, en kan na enkele jaren gerust twee meter hoog en breed worden. Andere goede cultivars zijn 'Grandiflora' en 'Hills of Snow', waarvan de bloemen meer afgeplat zijn. H. arborescens bloeit op éénjarig hout en mag in de winter tot enkele knoppen boven de grond worden ingesneden.
Hydrangea (aspera subsp.) sargentiana is een omvangrijke plant van zo’n twee en een halve meter met opvallend grote en dikke, behaarde bladeren. In juli-augustus verschijnen indrukwekkende bloemschermen (tot dertig centimeter!), bestaande uit witte randbloemen en in het midden van de bloem blauwe (fertiele) bloempjes. Deze plant is zeer winterhard, en staat best op een beschaduwde, vochtige standplaats.
De fluweelhortensia of Hydrangea aspera lijkt zeer sterk op de voorgaande, maar bloeit met lilaroze bloemschermen. H. aspera ‘Macrophylla’ is een late zomerbloeier, met lila-witte bloemen, die het liefst in halfschaduw staat.

Hydrangea quercifolia

Een opvallende verschijning is Hydrangea quercifolia (zie foto), met typisch gelobd blad dat lijkt op een reusachtig eikenblad en dat in het najaar prachtig bronsachtig-paarsbruin verkleurt. De bloemproductie is beperkt. Enkel tijdens een warme zomer zal de plant overvloedig bloeien, met kegelvormige, roomwitte bloemen, die in de herfst een oranjeroze patina krijgen. Tijdens de eerste jaren geeft men deze hydrangea in de winter best wat vorstbescherming. De plant wordt weinig tot niet gesnoeid en verkiest een zonnige standplaats.
De cultivar 'Snowflake' heeft grote dubbele bloemen, 'Snow Queen' begint al vanaf midden juli te bloeien en verkleurt mooi roze.

Wilt u meer weten over hortensia's? Kom langs op de kwekerij: we bieden zo'n honderd soorten aan, en we geven u graag het passende plant-en snoeiadvies.
Erg nuttig, wil men wegwijs worden in deze grote familie!